با اینکه خاکشیر یکی از دلچسب ترین نوشیدنی های فصل تابستان است ولی شاید کمتر کسی درباره خواص شفابخش خاکشیر در درمان و تسکین التهاب مجاری ادراری و کلیه شنیده باشد. همه ما از مادربزرگ ها یا قدیمی های فامیل درباره خواص صفرابر و ضدعطش خاکشیر (که عموم مردم آن را به نام خاکشیر می شناسند) مطالبی را شنیده ایم و نسخه های خانگی و کاربردی را می شناسیم اما تعداد کمی از ما با دیگر خاصیت های این دانه های ریز و خوش تراش سرخ رنگ آشنایی داریم. دانه هایی که نه تنها برای درمان برخی بیماری ها کاربرد دارند بلکه می توانند کیفیت زندگی ما را از این رو به آن رو کنند. خاکشیر فواید فراوان دیگری نیز دارد و موجب درمان بسیاری از بیماری ها می گردد. از زمان های گذشته تا کنون خاکشیر جزو جدایی نا پذیر آشپزخانه های ما بوده و کاربرد فراوان دارد که در این مقاله، به ارزش غذایی، طرز تهیه، فواید و مضرات خاکشیر اشاره خواهیم کرد.

خاکشیر چیست؟

خاکشیر (نام علمی:Descurainia sophia)، گیاهی یکساله یا دوساله از تیره شب بویان است. خاکشیر در دشت و کوهستان می روید و بلندی ساقه آن تا یک متر نیز می رسد. پائین گیاه کرک دارست در حالیکه بالای آن بدون کرک می باشد. تخم این گیاه که همان خاکشیر است ریز و کمی دراز و معمولاً به دو رنگ وجود دارد یکی از آنها قرمز که دارای طعم کمی تلخ است و دیگری برنگ قرمز تیره می باشد. ساقه از سطح زمین یا از قسمت های بالاتر منشعب شده و در نهایت به گل های زرد روشن می رسد که از خانواده شب بو می باشد. بخش خوراکی گیاه همان دانه های خاکشی است که در میوه های خورجین مانند و باریک گیاه قرار دارد.

کالری خاکشیر صفر است. ارزش غذایی این گیاه دارویی را در جدول زیر مشاهده می‌ کنید :

• ارزش غذایی 100 گرم خاکشیر
• پروتئین 27/5 گرم
• چربی 33 گرم
• کربوهیدارت 0 گرم
• فیبر 0 گرم

1) خاكشير از نظر طب قديم ايران گرم و تر است.

2) التيام دهنده زخم و جراحات است.

3) جوشانده خاكشير براي رفع اسهال هاي ساده و رفع ترشحات زنانگي مفيد است.

4) خاكشير ادرار آور است.

5) خاكشير تب بر است.

6) براي دفع كرم مفيد است.

7) التهاب كليه را برطرف مي كند.

8) سرخك و مخملك را دوا مي كند و به عنوان خنک کننده در امراض حصبه مطبقه و آبله تجویز شده است

9) خاكشير صدا را باز مي كند.

10) براي از بين بردن كهير و التهابات پوستي از خاكشير استفاده كنيد .

11) از گلها و برگهاي گياه مي توان براي رفع بيماري ناشي از كمبود ويتامين C استفاده كرد.

12) سنگ كليه را دفع مي كند.

13) براي برطرف كردن جوشهاي صورت كه بعلت خوردن چربي و شيريني زياد ايجاد مي شود بايد جوشانده يك قاشق ترنجبين را با دو قاشق غذاخوري خاكشير مخلوط كرده و هر روز صبح ناشتا بمدت دو هفته آنرا ميل ميل كنيد تا جوشها از بين برود. شربت خاکشیر علاوه بر اینکه طعم بسیار خوبی دارد برای رفع عطش نیز میتوان از آن استفاده کرد.

درمان و تسکین التهاب مجاری ادراری و کلیه

شاید کمتر کسی درباره خاصیت شفابخش خاکشیر در درمان و تسکین التهاب مجاری ادراری و کلیه شنیده باشد. اما در بسیاری از متون طب سنتی به این موضوع اشاره شده است که استفاده از خاکشیر هنگام بروز التهاب های مجاری ادراری و کلیه بسیار موثر است، به ویژه زمانی که فردی مبتلا به بیماری سنگ کلیه است و وجود سنگ در کلیه وی موجب بروز التهاباتی در موضع کلیه یا مجاری ادرار وی شده است. در این حالت نوشیدن روزانه 4 تا 5 لیوان خاکشیر که با شیرینی طبیعی مثل سکنجبین شیرین شده باشد بسیار مفید دانسته شده است.

مخلوط 2 قاشق غذاخوری خاکشیر با عرق شاه تره، عرق کاسنی و عرق بیدمشک ترکیب خوبی برای درمان جوش های صورت است. برای استفاده از این مخلوط کافی است یک استکان از هر یک از عرق های گیاهی شاه تره، بیدمشک و کاسنی را با هم مخلوط کرده و آن را با 2 قاشق غذاخوری خاکشیر ترکیب کنید. نوشیدن این ترکیب جوش های صورت را درمان می کند مدت درمان با این نسخه دست کم 3 هفته است و پس از این مدت نتایج بهبود به مرور در چهره نمایان می شود.

همچنین در روزهایی که هوا رو به گرما می رود و شاید به دلیل گرمی خوردن تعداد جوش های صورت شما بالا برود، بخصوص اگر زیاد جوش می زنید، حتما نوشیدن روزی یک لیوان خاکشیر را در برنامه غذای خود قرار بدهید. خاکشیر خنک است و گرمی روزهای داغ را خنثی می کند و البته به پوست تان جلا وجلوه خاصی می دهد.

خاکشیر برای از بین بردن لک های پوست و صورت

یکی دیگر از خواص خاکشیر برای پوست رفع لک های پوست است. برای از بین بردن لک های پوست به ویژه صورت یکی از بهترین روش ها، نوشیدن خاکشیر و ترنجبین است. افرادی که از این ترکیب به صورت روزانه و مستمر به مدت 3 هفته استفاده کنند بعد از مدتی با روشنی پوست و از بین رفتن کک های صورت و پوست شان روبه رو می شوند. برای تهیه این ترکیب لازم است ترنجبین را 5 ساعت در آب خیس کنید و پس از این مدت آن را صاف کرده و به آن 2 قاشق خاکشیر پاک کرده اضافه کنید و میل کنید. با نوشیدن این شربت گیاهی به مرور شاهد روشنی پوست و از بین رفتن لک ها خواهید بود.

• خاکشیر :نصف لیوان

• شکر:1 لیوان

• آب خنک :6 لیوان

• گلاب :2 قاشق غذاخوری

طرز تهیه شربت خاکشیر

ابتدا خاکشیر را کاملا تمیز کنید تا خاک و شن های ریزش جدا شود.بعد آن را در پارچ بزرگی بریزد و  شکر و آب خنک را به آن ها اضافه کنید و خوب هم بزنید

تا شکر کاملا حل شود. در آخر گلاب را اضافه کنید و هم بزنید. شربت آماده شده را در لیوان های مورد نظر بریزید و نوش جان کنید.

دانه‌های خاکشیر دارای مقدار زیادی برگ و شن هستند، بنابراین قبل از مصرف خاکشیر را به خوبی بشویید. برای شستن خاکشیر مطابق زیر عمل کنید:

ابتدا دانه‌های خاکشیر را داخل یک کاسه بزرگ ریخته و مقداری آب به آن اضافه کنید.
بعد از اضافه کردن آب، خاکشیر را هم بزنید تا دانه‌های آن جدا شوند.
کمی صبر کنید تا خاکشیر‌ها ته نشین شوند و برگ‌های داخل خاکشیر به سطح آب بیایند، سپس آب ظرف را به آرامی خالی کنید و مجددا آن را با آب پر کنید.
این کار را تا زمانی‌که آب روی سطح خاکشیر زلال شود، تکرار کنید.
سپس به خاکشیر مقداری آب اضافه کرده و آن را هم بزنید تا کاملا با آب مخلوط شود.
یک ظرف دیگر بردارید و خاکشیر‌ها را به آرامی داخل آن بریزید. با اینکار شن‌های خاکشیر در ته ظرف اول باقی می‌مانند. اینکار را تا زمانی که هیچ شنی کف ظرف باقی نماند، تکرار کنید.

برای بهره مندی از فواید و خواص خاکشیر می‌توانید آن را به یکی از سه روش زیر مصرف کنید:

خاک شیر خیس خورده در آب:

بعد از شستن خاکشیر آن را به مدت چند ساعت در آب سرد بخیسانید، سپس آن را استفاده کنید.
خاکشیر جوشانده شده:

مقداری خاکشیر تمیز را در قوری ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید، کمی صبر کنید تا خنک شود، سپس آن را میل کنید.
ضماد:

ابتدا خاکشیر را به خوبی بشویید، سپس آن را کوبیده و با آن ضماد تهیه کنید، استفاده موضعی از این ضماد به درمان زخم، جراحات و ورم کمک می‌کند.

زیاده روی در مصرف خاکشیر در دوران شیردهی باعث دل درد و ایجاد نفخ در مادر و نوزاد می‌شود.
استفاده طولانی مدت از خاکشیر احتمال ابتلا به مگاکولون را افزایش می‌دهد، مگاکولون دراثر منبسط شدن روده بزرگ به وجود می‌آید، بیمار مبتلا به این عارضه قادر به دفع مدفوع یا گاز از بدن نیست.
زیاده روی در مصرف خاکشیر احتمال ایجاد ورم یا زخم معده را افزایش می‌دهد.
زیاده روی در مصرف خاکشیر باعث اسهال می‌شود.
اگر طبع سردی دارید و به بیماری‌هایی مانند روماتیسم یا آرتروز مبتلا هستید، مصرف خاکشیر را محدود کنید و آن ر ا همراه با عرق نعنا یا عسل میل کنید.
مصرف خاکشیر برای کودکان زیر ۳ سال توصیه نمی‌شود.

به علاوه، خاکشیر یک ملین محسوب می‌شود و مصرف آن در دراز مدت باعث می‌شود که روده‌ها تنبل شده و بدون یک ماده ملین نتوانند عمل دفع را انجام دهند.

1 - دانه های خاکشیر بايد در ظروف سربسته، دور از نور، حرارت و رطوبت نگهداری شوند.

2 - گاهی دانه های گياهان خانواده خاکشیر که مشابه با آن می باشند به اشتباه توسط مردم مورد استفاده قرار می گيرند، لذا بايد به رنگ، اندازه و شکل دانه ها دقت کافی نمود.

3 - بايد توجه داشت که شکل مصرف خاکشیر در اثرات دارويی آن دخالت دارد، مثلاً خاکشیر مخلوط با آب سرد دارای خاصيت ملين (ضد يبوست) و خاکشیر به صورت جوشانده دارای خاصيت ضد اسهال می باشد.

ما در این مقاله تمام سعی خود را انجام دادیم تا خواص خاکشیر را برای شما بیان کنیم. امیدواریم که تمامی مطالب به درد شما خورده باشد.