تاریخچه بانکداری به قرن‎ها قبل از میلاد مسیح برمی‎گردد. آغازگر حرفه بانکداری در جهان صرافانی بودند که با تعیین عیار فلزات قیمتی موجب سهولت مبادله آنها با کالاها شده و با جلب اعتماد مردم و صدور اسناد تعهد توانستند امانت‌دار اموال تجاری شوند که تداوم تجارت مردم به یاری و حمایت همان صرافان امکانپذیر شد. اما مبادله کالا و رواج داد و ستد نیاز به ابزار پرداختی داشت که در تعیین ارزش و امکان سنجش انواع کالاها و خدمات پذیرفته عموم باشد تا علاوه بر انجام معاملات در وصول مطالبات از مشتریان دور و نزدیک با احتمال وقوع خطرات ناشی از جابجایی فلزات قیمتی موجب بکارگیری روشی شود که فرایند آن سهولت در عملیات صرافی و کسب وام و حمایت اعتباری به پشتوانه اندوخته صرافان باشد.

این امر سرآغاز حرفه بانکداری و ایجاد مؤسسات بانکی شد. مردم یونان، روم، بابل و چین در معابد خودشان که در واقع اماکنی مورد اعتماد و اطمینان بود، حفظ و نگهداری اموال‎شان را به روحانیون می‌سپردند. پس از آن، مؤسسات خصوصی به فکر افتادند که جایگاهی برای اعتماد مردم ایجاد کنند و چون در برابر سپرده‎ای که مردم به آنها می‎دادند سود می‎پرداختند، در یک نوع رقابت با معابد قرار گرفتند.

قدمت بانکداری در چین به شش قرن قبل از میلاد برمی‌گردد که بعدها با اختراع “کاغذ” در صد و پنج سال بعد از میلاد، وارد مرحله جدیدی از بانکداری شده است. پیش از آغاز سلسله هخامنشی در ایران نیز بانکداری به طرز ابتدایی مرسوم و در انحصار معابد و شاهزادگان بود لیکن همزمان با روزگار اوج سلسله هخامنشیان، اقتصاد ایران وارد مرحله جدیدی شد که عواملی نظیر فتح “لیدی”، کشوری ثروتمند که مردمانش به ضرب سکه شهرت داشتند، و همچنین فتح “بابل” به عنوان یکی از بازارهای بین المللی آن روزگار که در “قوانین حمورابی” مقرراتی برای اعطای وام و قبول سپرده‌های تجاری داشت، در آن بی تأثیر نبود. در این زمان بازرگانی رونق یافت و پول مسکوک رواج گرفت و ایران را، از سند تا مدیترانه، به بزرگترین مرکز اقتصادی جهان باستان تبدیل نمود.

1. بانک مرکزی

بانک مرکزی به نهادی اطلاق می‌شود که مسئولیت کنترل سیستم پولی کشور را عهده دار است. بانک مرکزی یک بانک تجاری نیست و نرخ بهره، میزان پول در گردش، تورم و حتی بیکاری و توزیع درآمد را می‌تواند در اهداف فعالیت خود قرار دهد.

بانك مركزي كه به عنوان مادر همه بانكها تنظيم كننده تمامي بانكهاي يك كشور می باشد.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران در تاريخ 18 مرداد ماه 1339 تأسيس گرديد. برخی از وظايف بانک مرکزی عبارتند از حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رايج کشور، تنظيم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ريالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رايج کشور، تنظيم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...

رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران بر آن است که با اجرای سياستهای پولی و اعتباری شرايط مساعد برای پيشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبيت و توسعه اقتصادی  پشتيبان دولت باشد.

2. بانک پس انداز

اهمیت پس انداز برهیچ کس پوشیده نیست نخستین هدف تشکیل بسیاری از بانک ها در سراسر جهان پس انداز و جمع آوری سرمایه های سرگردان بود.

هدف اصلی از تشکیل بانک ها علاوه بر تشویق و پس انداز بین طبقات کم درآمد ، جمع آوری این پس اندازها و سرمایه گذاری آنها به بهترین وجه ممکن ، به نفع پس انداز کنندگان می باشد. منظور از نفع پس انداز کنندگان در این موسسات تنها تحصیل درآمد نیست ، بلکه بیشتر حفظ این پس اندازها و ایجاد امکان دسترسی به آن در مواقع ضرورت و احتیاج بعضی از بانک ها با هدف تامین وام مسکن تشکیل می گردد. این بانکها را بانکهای پس انداز و وام مسکن می نامند.

این بانکها از طریق جمع آوری پس اندازهای کوچک تشکیل می شوند، و ممکن است به صورت شرکت با سرمایه ثابت، یا به صورت تعاونی تاسیس شوند

درحال حاضر اغلب بانک های ایرانی حساب پس انداز داشته و از محل سپرده های قرض الحسنه وام های قرض الحسنه اعطا می کنند که در نوع خود بهترین نوع وام به حساب می آید.

متاسفانه در سال های اخیر دیده شده تمایل مردم به افتتاح حساب قرض الحسنه کاسته شده و بانک ها هم راغب به افتتاح حساب های سرمایه گذاری هستند.

3. بانک ها و موسسات سرمایه گذاری وتهیه سرمایه

موسسات تهیه سرمایه Investment institutions موسساتی هستند که دسترسی به سرمایه های ثابت مورد نیاز سازمان های تولیدی را فراهم می نمایند. با وجود اینکه این موسسات منابع وسیعی در اختیار دارند، ولی کمتر منابع مالی آنها به صورت اعتبار دائم به موسسات تولیدی و بازرگانی انتقال می یابد.

سرمایه مورد نیاز موسسات تولیدی ، با انتشار سهم یا اوراق قرضه و توزیع آن بر اساس کارمزد یا تعهد فروش به وسیله بانکهای تهیه سرمایه تامین میگردد. به عبارت روشن تر ، این موسسات فقط نقش واسطه را به عهده دارند. بانکهای سرمایه گذاری یا شرکت های سرمایه گذاری، موسساتی هستند که از طریق انتشار و فروش سهم و در بعضی موارد، اوراق قرضه پس اندازهای افراد را جمع آوری می کنند و در اوراق قرضه و سهام شرکت ها و اوراق قرضه دولتی سرمایه گذاری می کنند و بدین طریق قادرند منافع زیادتری برای پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران جزء تحصیل نمایند

میزان خطرات سرمایه گذاری در این موسسات ، با ایجاد تنوع در سرمایه گذاری ها معمولا به حدلقل تقلیل می یابد و همین امر در جلب نظر صاحبان پس انداز های کوچک تاثیر فراوانی دارد.

4. بانک های تجاری

بانک های تجاری با قبول انواع سپرده و اعطاء اعتبار نقش اساسی در فعالیت های اقتصادی هر کشور ایفا می کنند. بانک های تجاری به خصوص وظیفه دارند سرمایه جاری موسسات تولیدی و بازرگانی را تامین نمایند. این نوع بانک ها معمولاً به انجام دادن عملیات معمولی بانکی از قبیل قبول سپرده، نقل و انتقال پول در داخل، انجام معاملات ارزی، صدور ضمانت نامه، اعطای تسهیلات، افتتاح اعتبار در حساب جاری، تنزیل اسناد و اوراق تجاری «خرید دین» و خدمات متنوع دیگر می پردازند.

بانک های تجاری از سرمایه گذاری های مستقیم در خرید و فروش کالا به منظور تجارت و از ایجاد انحصارات بزرگ منع گردیده اند.

البته در منابع دیگر به یک نوع دیگر از بانک ها اشاره شده که به معرفی آن  می پردازیم.

5.بانک تخصصی یا توسعه ای

بانک توسعه ای به بانکی گفته می شود که علاوه بر وظایف اعتباری بانکی عهده دار وظایف توسعه ای نیز می باشد، که اصلی ترین وظیفه آنها تجهیز منابع مالی نسبتاً ارزان در میان مدت و بلند مدت برای اجرای طرح های اقتصادی است. بانک های توسعه ای یا تخصصی عامل انتقال دهنده سیاست های اقتصادی دولت به بخش های مربوطه بوده و با برنامه ریزیهای صحیح، منابع مالی جمع آوری شده را دربخش های مختلف اقتصادی توزیع می نمایند.

بانک های تخصصی در ایران عبارتند از:

بانک توسعه صادرات
بانک کشاورزی
بانک صنعت و معدن
بانک مسکن

این روزها بسیاری از موسسات مالی فاقد مجوز در سراسر کشور فعالیت می کنند که با سرمایه های مردم می چرخند و وام می دهند اما نسبت به آینده کاریشان امیدی نیست و در واقع ادامه حیاتشان به مویی بسته است.

به گزارش بانکی دات آی آر، پیشتر خیلی از این موسسات که از وزارت تعاون و یا مراکز دیگر مجوز گرفته اند برای بانک مرکزی مشکل ساز شده اند. از این رو بانک مرکزی به فکر پیش گیری افتاده است.

بانک مرکزی ایران اسامی بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری دارای مجوز یا در شرف تأسیس را اعلام کرد، در این فهرست برای نخستین بار نام مؤسسات اعتباری 'نور' و 'آرمان' عنوان شده است.

 

بانک‌ های تجاری دولتی

• بانک سپه
• بانک ملی ایران
• شرکت دولتی پست بانک

بانک‌ های تخصصی دولتی

• بانک توسعه صادرات ایران
• بانک صنعت و معدن
• بانک کشاورزی
• بانک مسکن
• بانک توسعه تعاون

بانک‌ های قرض‌ الحسنه

• بانک قرض‌ الحسنه مهر ایران
• بانک قرض‌ الحسنه رسالت
• موسسات اعتباری غیربانکی
• موسسه اعتباری توسعه

بانک‌های غیردولتی

• بانک اقتصاد نوین
• بانک پارسیان
• بانک سامان
• بانک کارآفرین
• بانک پاسارگاد
• بانک سرمایه
• بانک سینا
• بانک شهر
• بانک دی
• بانک انصار
• بانک تجارت
• بانک رفاه کارگران
• بانک صادرات ایران
• بانک ملت
• بانک حکمت ایرانیان
• بانک گردشگری
• بانک ایران زمین
• بانک قوامین
• بانک خاورمیانه

بانک مشترک ایرانی-خارجی

• بانک ایران-ونزوئلا

شعب بانک‌ های خارجی در ایران

• بانک تجارتی ایران و اروپا
• بانک تعاون منطقه‌ای اسلامی
• بانک المستقبل (فیوچر)
• بانک استاندارد چارتر

موسسات در تازه تاسیس

• موسسه اعتباری کوثر
• موسسه اعتباری عسکریه
• موسسه اعتباری نور
• موسسه اعتباری آرمان
• موسسه اعتباری ثامن
• موسسه اعتباری ثامن الحجج

 تاریخچه بانک سپه

الف) سال تأسیس:

بانک سپه، به مثابه‌ی نخستین بانک ایرانی، در سال ۱۳۰۴ در قالب چند مغازه تأسیس شد و در ۲۴ اسفند ۱۳۰۴ به طور رسمی، اولین شعبه‌ی آن در شهر رشت دایر گردید.

جهت مشاوره با کارشناسان ایران بانکر کلیک کنید

ب) سرمایه‌ی اولیه‌:

سرمایه‌ی اولیه‌ی بانک سپه به هنگام تأسیس، سه میلیون و ۸۸۳ هزار و ۹۵۰ ریال بود.

ج) تعداد شعبات:

با وجود آن که بانک سپه در ابتدای کار خود از چند باب مغازه و پس از آن از یک شعبه در رشت برخوردار بود، اما در حال حاضر بیش از ۱۸۰۰ شعبه در سراسر ایران و جهان دارد.

الف) سال تأسیس:

با پایان جنگ جهانی اول و به تبع آن خروج اشغال‌گران از ایران، مجلس قانون تأسیس بانک ملی ایران را در تاریخ ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۰۶ به تصویب رسانید و پس از تصویب اساس‌نامه‌ی بانک ملی ایران توسط کمیسیون مالیه‌ی مجلس، سرانجام در بیستم شهریور سال ۱۳۰۷، فعالیت رسمی بانک ملی ایران در شهر تهران آغاز شد.

ب) سرمایه‌ی اولیه:

بانک ملی ایران، از نخستین بانک‌‌های ایران، با سرمایه‌ی ۲۰ میلیون ریال آغاز به کار کرد. ۷ سال بعد و در سال ۱۳۱۴ این میزان به ۳۰۰ میلیون ریال رسید. اما در سال ۱۳۳۱، یعنی ۱۷ سال بعد، ۳۰۰ میلیون ریال به ۲ میلیارد ریال افزایش یافت.

ج) تعداد کارکنان:

تعداد کارکنان بانک ملی ایران در هنگام آغاز فعالیت، تنها ۲۷ نفر بود. این در حالی است که بانک ملی ایران در حال حاضر بیش از ۴۵ هزار کارمند دارد.

د) افتتاح نخستین نمایندگی بانک ملی ایران در خارج از کشور:

نخستین نمایندگی بانک ملی ایران در خار از کشور در کشور آلمان و شهر هامبورگ افتتاح شد. این اتفاق، مربوط به سال ۱۳۲۷ می‌باشد.

الف) سال تأسیس:

بر اساس مصوبه‌ی بیست و نهم آذرماه سال ۱۳۵۸ و با ادغام بانک‌های تهران، داریوش، بین‌المللی ایران، عمران، بیمه‌ی ایران، پارس، تجارت خارجی، اعتبارات تعاونی و توزیع، ایران و عرب و فرهنگیان، بانک ملت فعالیت خود را در تاریخ سی و یکم تیرماه سال ۱۳۵۹ به طور رسمی آغاز کرد.

ب) سرمایه‌ی اولیه:

سرمایه‌ی اولیه‌ی این بانک، به واسطه‌ی ادغام بانک‌ها به ۳۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال رسید.

الف) سال تأسیس:

در پانزدهم شهریور سال ۱۳۳۱، بانک صادرات به عنوان یک بانک خصوصی آغاز به کار کرد. نام این بانک در ابتدای کار خود «بانک صادرات و معادن» بود.

ب) سرمایه‌‌ی اولیه:

بانک صادرات در ابتدای کار خود از سرمایه‌ی ۲۰ میلیون ریالی برخوردار بود.

ج)  ملی و خصوصی شدن بانک صادرات:

بانک صادرات، که در سال ۱۳۴۲ نامش از «بانک صادرات و معادن» به «بانک صادرات ایران» تغییر پیدا کرد، در سال ۱۳۵۸ با دستور شورای انقلاب اسلامی  «ملی» شد. اما سی سال بعد، یعنی در سال ۱۳۸۸، از حالت «ملی» بودن بیرون آمد و باری دیگر خصوصی شد.

د) تعداد شعبه‌ها:

بانک صادرات که در ابتدای کار خود تنها یک شعبه داشت، در حال حاضر ۳ هزار ۳۰۰ شعبه داخلی و ۲۸ شعبه بین‌المللی دارد.

الف) سال تأسیس:

بانک تجارت در بیست و نهم آذرماه سال ۱۳۵۸ با ادغام ۱۱ بانک، تأسیس شد. این ۱۱ بانک عبارتند از: اعتبارات ایران، ایران و خاور میانه، ایران و انگلیس، بین‌المللی ایران و ژاپن، تجارتی ایران و هلند، شهریار، ایرانیان، کار، بازرگانی ایران و ایرانشهر و صنایع ایران. بعدها در سال ۱۳۶۰ نیز بانک ایران و روس نیز به بانک تجارت ملحق شد.

ب) سرمایه‌ی اولیه:

بانک تجارت در ابتدای کار خود به صورت شرکت سهامی عام دارای سرمایه‌ای بیش از  ۳۹ میلیارد تومان بود.

بانک تجارت در حال حاضر با بیش از ۱۸۰۰ شعبه و ۱۹ هزار کارمند در حال فعالیت است.

الف) سال تأسیس:

بانک مسکن در سال ۱۳۵۸ با ادغام بانک‌های رهنی ایران، ساختمان و برخی شرکت‌های پس انداز تأسیس شد.

ب) سرمایه‌ی اولیه:

اما بانک رهنی ایران که بعدها در بانک مسکن ادغام شد در سال ۱۳۱۷ با سرمایه‌ی ۲۰۰ میلیون ریال تأسیس شد و در سال ۱۳۱۸ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.

در حال حاضر بانک مسکن با بیش از ۱۲۰۰ شعبه در سراسر کشور در حال فعالیت است.

الف) سال تأسیس:

بانک کشاورزی در چند مرحله تأسیس گردیده است. این بانک ابتدا با نام «بانک فلاحتی و صنعتی» در سال ۱۳۱۲، یا به طور دقیق در بیست و یکم خرداد ماه سال ۱۳۱۲، فعالیت خود را آغاز کرده است. پس از آن در اواخر سال ۱۳۱۸ تغییراتی در اساس‌نامه‌ی این بانک صورت گرفته و در نهایت در همان سال بانک فلاحتی و صنعتی به بانک «کشاورزی و پیشه و هنر» تغییر نام داده است.

اما ۱۴ سال بعد، یعنی در سال ۱۳۳۲، بانک کشاورزی و پیشه و هنر به بانک کشاورزی ایران تغییر نام داده و پس از آن نیز در سال ۱۳۴۲، این بانک نامِ بانک اعتبارات کشاورزی و عمران و روستایی ایران را به خود گرفته است. سه سال بعد صندوق توسعه‌ی کشاورزی ایران تأسیس گردیده است.

در سال ۱۳۴۸، باری دیگر نام این بانک تغییر یافته و به بانک تعاون کشاورزی ایران تبدیل شده است. صندوق آن نیز به بانک توسعه کشاورزی تغییر نام داده است.

اما در نهایت در سال ۱۳۵۸، بانک کشاورزی با ادغام دو بانک توسعه و تعاون کشاورزی و چند مؤسسه‌ی مالی دیگر، که با کشاورزی در ارتباط بوده‌اند، با نام بانک کشاورزی ایران تأسیس گردیده است.

الف) سال تأسیس:

در ادامه‌ی تاریخچه بانک‌های ایران نوبت به تاریخچه بانک رفاه کارگران می‌رسد. این بانک، که با هدف تأمین رفاه کارگران تأسیس شده است، در بیست و هفتم مردادماه سال ۱۳۳۹ به ثبت رسیده و فعالیت اصلی خود را از ششم فروردین ماه سال ۱۳۴۰ آغاز کرده است.

ب) سرمایه‌ی اولیه:

سرمایه‌ی اولیه بانک رفاه کارگران، که از سوی سازمان تأمین اجتماعی تأمین گردیده است، ۴۰۰ میلیون ریال بوده است.

د) خصوصی شدن بانک رفاه کارگران:

پس از تصویب اساس‌نامه‌ی جدید بانک رفاه کارگران در مهر ماه سال ۱۳۹۰، این بانک در بیستم خردادماه سال ۱۳۹۱ رسماً خصوصی شد. خصوصی‌ شدن بانک رفاه کارگران موجب آن شد که در آن دوره، سرمایه‌ی این بانک از ۸۹۵ میلیارد ریال به ۴۰۰۰ میلیارد ریال برسد.

ج) تعداد شعب:

بانک رفاه کارگران، که در ابتدای کار خود تنها دو شعبه در تهران و اصفهان داشت، اکنون حدود ۱۳۰۰ شعبه در سراسر کشور دارد. پرسنل این بانک نیز بالغ بر ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر هستند.

الف) سال تأسیس:

بانک پاسارگاد در بیست و دوم شهریورماه سال ۱۳۸۴ با مجوز ه/۲۸۴۹ تأسیس شد.

ب) سرمایه اولیه:

در هنگام تأسیس، این بانک ۳۵۰۰ میلیارد ریال سرمایه داشت که از این مقدار، ۲۰۰۰ میلیارد آن توسط مؤسسان پرداخت گردیده و ۱۵۰۰ میلیارد ریال آن از طریق پذیره‌نویسی همگانی از ۳۴ هزار نفر خریداری شده است.

سرمایه‌ی کنونی این بانک، بیشتر از ۵۰ هزار میلیارد ریال است.

ج) تعداد شعب:

بانک پاسارگاد اولین شعبه‌ی خود را در مشهد افتتاح کرد. در حال حاضر، تعداد شعبات این بانک در سراسر کشور ۳۲۷ شعبه می‌باشد.

مفهوم بانکداری فراتر از آن چیزی است که بیشتر مردم می‌ اندیشند. همه‌ ی بانک‌ ها ساختار مشابه ندارند و برای اهداف یکسان تأسیس نمی‌ شوند. برخی از انواع بانک برای پاسخگویی به نیازهای افراد بر اساس محل زندگی آنها تاسیس می‌ شوند، برخی دیگر برای سرمایه‌گذاران مناسب‌اند. تعدادی از بانک‌ها برای کارمندان و کارکنان یک شرکت یا صنعت خاص تأسیس می‌ شوند و برخی دیگر برای پاسخگویی به نیازهای بانکی در تجارت ایجاد می‌ شوند.

در این مقاله ما به معرفی برخی از بانک های داخل ایران  پرداختیم. امیدواریم که از خواندن این مطالب اطلاعاتی درباره بانک های موجود در ایران را بدست آورده باشید.